„Kret” reklamowany jest jako trzymający w napięciu thriller i jest to moim zdaniem nadużycie. Ani to thriller ani w napięciu nie trzyma tak bardzo. Drugie często powtarzane hasło: „Kret” należy do extraklasy polskiego kina trąci megalomanią i niepotrzebnie rozbudza wielkie nadzieje.

„Kret” porusza ciekawy i bardzo aktualny temat agentów, SB i teczek. Mało twórców odważa się po niego sięgać choć wg mnie jest bardzo filmowy i może służyć za kanwę świetnych, skomplikowanych historii. Zabrał się za niego debiutant Rafael Lewandowski – francuski filmowiec polskiego pochodzenia. Cóż, czasem potrzeba kogoś z zewnątrz kto umie z dystansem spojrzeć na bolesne i nierozwiązane konflikty.

Paweł wraz z ojcem Zygmuntem prowadzi interes: raz w tygodniu przywożą z Francji towar: worki używanej odzieży, które dostarczają okolicznym szmateksom. Dlaczego akurat z Francji? Bo tam mieszka część wyemigrowanej w czasach PRL rodziny. Biznes idzie całkiem nieźle. Ojciec i syn spędzają ze sobą dużo czasu co wbrew pozorom wcale nie wychodzi im na złe. Są bardzo ze sobą związani, rozumieją się i świetnie dogadują. Lewandowski pięknie sportretował coś rzadko spotykanego w kinie: prawdziwie ciepłą, zdrową relacje ojciec syn. Widać tu czułość, troskę i pełne wsparcie po obu stronach. To co wydaje się wręcz idealne, idealne jednak nie jest. A przynajmniej nie do końca.

Zygmunt jest emerytowanym górnikiem. Za komuny czynnie uczestniczył w strajkach robotniczych, ba! był wręcz ich inicjatorem i nieformalnym przywódcą. Za wywrotową działalność został internowany i 2 lata spędził w więzieniu. Jednym słowem: bohater. Pewnego dnia ktoś podważa jego solidarnościową przeszłość i oskarża o bycie agentem SB. Media szybko podłapują temat, wybucha skandal. Sytuacja jest tym bardziej nieprzyjemna gdyż w tym samym czasie rusza proces przeciwko pacyfikatorom strajku, któremu przewodził Zygmunt. W wyniku wydarzeń zginęło 7 robotników a wśród ofiar był ojciec Ewy – żony Pawła.

Paweł do sprawy podchodzi spokojnie i chce bronić dobrego imienia ojca. Do tej pory syn przyjmował w ciemno wersję wydarzeń Zygmunta. Teraz by zrozumieć całą sytuacje próbuje dowiedzieć się czy są jakiekolwiek podstawy do wysnutych zarzutów. Rozmowa z ojcem nie jest łatwa.

Wbrew pozorom „Kret” nie jest filmem o lustracji. To raczej uniwersalna opowieść o winie, trudnych wyborach, postawach. Lewandowski postawił na wywarzenie historii, którą opowiada: nie popada w dramatyzm ani w łatwe osądy. Ale czy słusznie? Dlaczego kino boi się postawić zdrajcę pod murem i w żaden sposób go nie usprawiedliwiać? Brakowało mi tego w „Krecie”: pazura, odwagi, zdecydowania. Tymczasem wyszło jak zawsze: trochę miałko.

Widzę jednak jeden duży plus w powstawaniu filmów o lustracji, uświadamiają one, że spór o teczki to nie jest tylko jakiś polityczny bój na górze. To są historie ludzi, którzy żyją wokół nas, ludzi którzy często nie zapłacili za krzywdy, które wyrządzili a czasem wręcz korzystali z nieprzysługujących im gloryfikacji. O tym też mówi „Kret”: przeszłość nas dogoni a czas nie ma znaczenia.

Dobre słowa należą się Borysowi Szycowi i Panu Dziedzięlowi. Za pokazanie wiarygodnej więzi ojciec – syn i za solidne aktorstwo. Gdy słucha się ich dialogów nie więdną uszy, gdy patrzy się na nich czuje się te postaci. Za to brawa. I za zdjęcia. Kto by pomyślał, że miasto Bielsko Biała może być takie filmowe…

Natalia Mituniewicz