Międzynarodową Nagrodą Literacką im. Zbigniewa Herberta 2016 uhonorowano Larsa Gustafssona, szwedzkiego poetę, prozaika, filozofa, eseistę i dramaturga, autora blisko 80 książek.

Lars Gustafsson jest absolwentem filozofii i wieloletnim jej wykładowcą, twórcą zaangażowanym społecznie, blogerem i obrońcą przyrody, autorem kilkudziesięciu tomów poezji, prozy i esejów, jednym z najbardziej znanych na świecie poetów. Spośród olbrzymiego dorobku Gustafssona w języku polskim ukazały się jak dotąd trzy powieści oraz wybór wierszy Dziwne drobne przedmioty.

W swojej poezji szwedzki autor łączy dążenie do precyzji, przejrzystości, minimalizmu formy z fascynacją materialnością, konkretem, ale też pytaniami czysto filozoficznymi, dotyczącymi sposobu istnienia poznającego świat „ja”, a zwłaszcza natury języka, w ramach którego wypowiadamy siebie i świat. Tak więc w jego dorobku obok na przykład Elegii na śmierć labradora znajdziemy wiersz będący odą do „krzywej Gaussa, pod której »falbanami« ukazują się dwugłowe cielęta, stuletni starcy i meteory. Do tematu tego Gustafsson powracał często w swoich esejach. Krzywa ta opisuje rozkład normalny zadziwiającej ilości zjawisk przyrodniczych i społecznych. Kształtem przypomina dzwon, im dalej znajdujemy się od jego wierzchołka, tym mniejsze prawdopodobieństwo, że jakiś fakt będzie miał miejsce – komentował Jan Balbierz. – Gustafssona interesują obszary doświadczenia mieszczące się w tych częściach krzywej, w których zbliża się ona do zera, ale jeszcze go nie osiąga, owe rzeczy dziwaczne, mało prawdopodobne i prawie niemożliwe, które końcu jednak kiedyś się wydarzą”.

Lars Gustafsson to wybitny poeta. Jest w jego przypadku pewna urocza sekwencja wydarzeń: laureat nagrody Zbigniewa Heberta zadebiutował w Polsce na Festiwalu Czesława Miłosza 2011 w Krakowie, zorganizowanym w 100. rocznicę jego urodzin. A stało się to w obecności Wisławy Szymborskiej, która natychmiast dostrzegła wielkość tej poezji i namówiła do jej wydania w Polsce. Tym sposobem troje wybitnych polskich poetów wplotło się w jego życie. Trzeba powiedzieć, że prestiż nagrody Herberta był od początku ogromny, ale dalej rośnie dzięki tak znakomitym laureatom – podsumował Grzegorz Gauden, dyrektor Instytutu Książki.

„Miałem przywilej wspólnego czytania wierszy z Wisławą Szymborską na krótko przed jej śmiercią. W ten sposób dane mi było spotkać osobiście wielką trójkę złotego wieku polskiej poezji. Zbigniewa Herberta poznałem już w latach osiemdziesiątych jako członek jury Nagrody Petrarki; mieszkał wtedy w Monachium. Czesława Miłosza poznałem w Lizbonie w maju 1988. Fascynująca rozmowa o poezji baroku, prowadzona w autobusie wiozącym nas dokądś, wciąż żyje w mojej pamięci. Wszyscy troje z pewnością wiele znaczyli dla mojej poezji – pisał Gustafsson w posłowiu do tomu Dziwne drobne przedmioty. – Należeli przy tym do większego kierunku poetyckiego, który przez całe życie mnie pociągał i inspirował. I który – trzeba to powiedzieć – odnosił w moim pokoleniu wielkie poetyckie triumfy. Poza wymienioną trójką Polaków należą do niego także Tomas Tranströmer, Hans Magnus Enzensberger, Joseph Brodsky, Robert Bly. Trudno dla tego nurtu znaleźć nazwę. […] Tutaj chodzi o namiętność prawdy, o fundamentalną niechęć do retoryki. A także przekonanie, że dokładna obserwacja świata ma dla poetyki podstawowe znaczenie”.

Najobszerniejszą prezentację poezji Larsa Gustafssona w języku polskim przynosi tom Dziwne drobne przedmioty opublikowany przez Wydawnictwo Znak w roku 2012, a przełożony przez Zbigniewa Kruszyńskiego. Nakładem Czytelnika ukazały się natomiast powieści szwedzkiego pisarza: Wełna (1997), Święto rodzinne (1981) oraz Śmierć pszczelarza (1982).

Laureata Nagrody wskazało siedmioosobowe, międzynarodowe jury, w skład którego weszli poeci, eseiści, tłumacze i wydawcy: Jurij Andruchowycz (Ukraina), Lidija Dimkovska (Macedonia/Słowenia), Edward Hirsch (USA), Michael Krüger (Niemcy), Jarosław Mikołajewski (Polska), Mercedes Monmany (Hiszpania) oraz Agneta Pleijel (Szwecja).

Międzynarodowa Nagroda Literacka im. Zbigniewa Herberta
Laureat: Lars Gustafsson
7 marca 2016 roku
Fundacja im. Zbigniewa Herberta