18 maja o godz. 17.00 czytelnicy będą mogli się spotkać z Györgyem Spiró w kawiarni Instytutu Teatralnego w Warszawie. 

15 maja na rynku pojawi się również nowa powieść "Diavolina" w przekładzie Ireny Makarewicz.

György Spiró jest wybitnym węgierskim prozaikiem, eseistą, dramatopisarzem oraz tłumaczem. Ukończył literaturę węgierską i słowiańską, a dzisiaj realizuje się w roli pisarza, wykładowcy uniwersyteckiego i dyrektora teatrów. Jest znawcą polskiej kultury, wielbicielem twórczości Wyspiańskiego - w jego dorobku znajdziemy przekłady wszystkich jego dramatów, ale także niektórych dzieł Gombrowicza. Jego twórczość literacka była wielokrotnie doceniana, o czym świadczą nagrody takie, jak Literacka Nagroda Europy Środkowej "Angelus", Międzynarodowa Nagroda Wyszehradzka, czy Nagroda Kossutha za wszechstronność literacką. Polacy nie od dziś mają okazję poznawać jego twórczość.

W polskim przekładzie ukazały się jego dramaty: "Szalbierz" (1983), "Dogrywka" (1998) i "Stłuczka" (2004) oraz powieści: "Krużganek" (1974), "Przybysz" (1990), "Niewola" (2004), "Mesjasze" (2007).

Na czarnej liście komunistycznych władz

Największym echem w Polsce odbiła się jego powieść "Iksowie" (1981), której akcja rozgrywa się w Warszawie. Opowiada o uwikłaniu sztuki w politykę i walkę o władzę. Jej bohaterem jest uwielbiany przez publiczność Wojciech Bogusławski, aktor, pisarz, historyk teatru, który za wszelką cenę, nie przebierając w środkach próbuje wrócić na scenę. Niespodziewanie na jego temat ukazują się złośliwe recenzje podpisane X. Książka wywołała wielkie oburzenie. W latach 80. XX wieku Spiró został oskarżony o szarganie polskich wartości narodowych i zabroniono mu wjazdu do kraju oraz wstępu do tutejszych bibliotek.

Niemniej emocji wywołała premiera sztuki "Szalbierz", która rozwija jeden z wątków powieści. Spektakl po raz pierwszy pokazano w 1987 roku w Teatrze Ateneum, jednak pisarz nie mógł się na niej pojawić. Aby złagodzić głosy krytyki, wystosował list "Do polskiego widza", w którym tłumaczył, iż obraz Bogusławskiego zbudował w oparciu o materiały źródłowe i publikacje historyków teatru.

Niewola według Spiró

W 2004 roku na Węgrzech ukazała się kolejna książka autorstwa Györgya Spiró pt. "Niewola", która okazała się fenomenem. Można śmiało powiedzieć, że to jedna z najchętniej czytanych madziarskich powieści ostatnich lat. Tym razem autor przenosi czytelnika do I wieku naszej ery do antycznego Rzymu. To właśnie tam mieszka młody chłopiec pochodzenia żydowskiego o imieniu Uri. Przez całą powieść obserwujemy dorastanie i dojrzewanie bohatera. Niestety wraz z upływającym czasem młodzieniec traci wzrok, przez co ma trudności ze znalezieniem pracy. Ta sytuacja powoduje, że jego i tak nienajlepsze relacje z ojcem znacznie się pogarszają. Ten ryzykuje cały swój majątek, by w zamian za pożyczkę, której udziela Agrypie, wysoko postawionemu urzędnikowi, jego syna włączono w skład delegacji wiozącej coroczną ofiarę do Jerozolimy. Wskutek nieporozumienia Uri zostaje wzięty za agenta Agrypy, co owocuje wieloma nieoczekiwanymi wydarzeniami.

Co ciekawe pisarz konfrontuje fikcyjnego bohatera z autentycznymi postaciami takimi, jak Piłat, Filon z Aleksandrii, czy cesarzowie Neron, Kaligula, i Wespazjan. Zaskakuje także opis Jezusa, którego Uri również spotyka na swojej drodze - jawi się on czytelnikom jako czterdziestoletni mężczyzna przy tuszy.

W tej powieści Spiró przedstawia świat Żydów w czasach Chrystusa, ukazuje moment, w którym chrześcijaństwo stało się religią wyjątkowo potrzebną człowiekowi. W Polsce dzieło to ukazało się w 2015 roku (wyd. W.A.B., tłum. Elżbieta Cygielska).

Nierówna walka jednostki z systemem

W 2016 roku w ramach Roku Kultury Węgierskiej ukazała się jego doskonale przyjęta powieść Salon wiosenny (tłum. Irena Makarewicz, wyd. SW Czytelnik). Jej bohaterem jest pracownik fabryki, któremu udaje się uniknąć walk podczas Rewolucji Węgierskiej. Problemy zdrowotne sprawiają, że jeszcze przed rozpoczęciem powstańczego zrywu, zostaje przyjęty do szpitala, dzięki czemu nie musi opowiadać się po żadnej stronie. Wkrótce przekonuje się, że nawet takie alibi nie zapewnia mu bezpieczeństwa i nie chroni przed karzącą ręką komunistycznych władz. Kiedy w jednej z gazet ukazuje się artykuł, w którym pada jego nazwisko, odczuwa tego bolesne konsekwencje.

W tym roku, również z okazji trwającego Roku Kultury Węgierskiej w Polsce ukaże się kolejne dzieło Spiró pt. "Diavolina" (tłum. Irena Makarewicz, wyd. SW Czytelnik) o nierównej walce jednostki z systemem. Tytułowa Diavolina, posługaczka, a potem lekarka przez lata służąca Gorkiemu, jego żonom, kochankom i jego najbliższemu otoczeniu, pod koniec życia stała się jego ostatnią miłością. Zapiski Olimpiady Czertkowej, bo tak naprawdę nazywała się Diavolina, to fascynująca opowieść o zmaganiach wielkiego twórcy z autorytarną władzą. Choć sam pamiętnik jest fikcyjny, wszystkie pojawiające się w nim postaci i wydarzenia są autentyczne. Tym razem autor, opisując historię Gorkiego odsłania przed czytelnikami przerażającą rzeczywistość rewolucji - wszechobecność terroru, nienawiść i strach. Opowieść stawia też odwieczne pytanie o cenę, jaką artysta płaci za funkcjonowanie, a nawet przeżycie w takim systemie.

Erudycja i precyzja Spiró w opisywaniu i analizowaniu procesów społeczno-politycznych prowadzi do dramatycznego wniosku: bolszewizm trwa i nadal zbiera krwawe żniwo. Zdaniem autora Diavoliny ideologia rewolucyjna nie była wyjątkiem, ale regułą dyktatury XX wieku, a jej wariacje można dostrzec we współczesnych totalitaryzmach.

Książka ta dostępna będzie w księgarniach od 15 maja 2017 roku, zaś w ramach jej promocji, 18 maja odbędzie się spotkanie z autorem. W Kawiarni Instytutu Teatralnego (Jazdów 1, Warszawa) o 17.00 będzie można spotkać się z Györgyem Spiró oraz tłumaczką Ireną Makarewicz. Prowadzącym będzie Marek Radziwon. Wydarzenie to odbywa się w ramach Roku Kultury Węgierskiej w Polsce oraz towarzyszy Warszawskim Targom Książki. Będzie też to premierowy moment antologii " Wróg ludu i inne dramaty węgierskie" (ADiT), gdzie wśród 10 dramatów znajdziemy sztukę Györgya Spiró, "Zaciemnienie (Elsötétítés)".