VIA SACRA. Komiks Drom – Droga. Historia Romów w Europie autorstwa Mateusza Wiśniewskiego (scenariusz) i Marka Rudowskiego (rysunki) jest unikalną opowieścią o zamkniętej w stereotypach, tragicznej historii Romów. Egzemplarz wydany nakładem Fundacji Integracji Społecznej PROM pokazuje też, że komiksem można i trzeba mówić o rzeczach ważnych.

Czytaj komiks: www.romowie.info

Siedem rozdziałów, rewelacyjnie narysowanych i opatrzonych ciekawymi dialogami, składa się na historię ludności naznaczonej prześladowaniami oraz niedolą wielopokoleniowej tułaczki. Jednak z kart dzieła Wiśniewskiego i Rudowskiego wyłania się również obraz społeczności dumnej, wiernej swojej tradycji, nad wszystko ceniącej wolność.

Podróż, tytułowa droga, jest najważniejszą wartością społeczności romskiej, jest też źródłem wieloletnich cierpień, upokorzeń i – funkcjonujących do dziś – stereotypów. W wydanych przez PROM broszurach Romowie. Historia w obrazach, do których grafikę również przygotował Marek Rudowski, zobaczyć można romską flagę, obraną w 1971 roku na kongresie w Londynie. Jej symbolika, połączenie błękitu z zielenią oraz wpisanie w obie barwy koła, świetnie obrazuje bogatą tradycję tej ludności oraz najwyższą wartość pielęgnowaną wśród Romów – podróż jako synonim wolności.

Komiksowa opowieść rozpoczyna się w XV wieku a kończy w wieku XX. Na przykładzie wielu krajów widzimy jakie reakcje wśród różnych społeczności wywoływał wędrowny naród. Historia ze swobodą zmienia miejsca na mapie Europy, by ukazywać podobne reakcje: uprzejmość lub wrogość. Prześladowania, często uprawomocniane dekretami władców, swoje apogeum osiągają w XX wieku. „Obozy cygańskie” są kolejną okrutną kartą w historii, lekcją, z której wniosków nie wyciągnęły państwa odbudowujące porządek polityczny. W „nowym ładzie” znów zabrakło miejsca dla Romów, którym odebrano możliwość swobodnej wędrówki. Kwestia ta chyba nigdy nie znajdzie satysfakcjonującego porozumienia. Nawet w nowoczesnych społecznościach, w „Europie bez granic”, nie ma miejsca na tak rozumianą swobodę.

Fabuła Wiśniewskiego podkreśla wiele osiągnięć tej społeczności. Wspomniana zostaje „Akademia Niedźwiedzia”, kunszt w rozmaitych rzemiosłach, czy – w warstwie ideowej – wierność kodeksowi Romanipen oraz wielopokoleniowej podróży, której nie jest wstanie zatrzymać żaden dekret o „pomocy w osiedlaniu”. Dobrze oddany jest również cygański folklor – stroje, obyczaje, głównie za sprawą świetnej grafiki Marka Rudowskiego. Komiksowej opowieści nie wieńczy jakieś doniosłe wydarzenie. Ostatnim kadrem historii jest rozpoczęcie kolejnej podróży, której celem będzie… sama wędrówka. Drom – Droga… to rewelacyjne dzieło, któremu zamiast funkcji edukacyjnej nadać należy funkcję przełamywania barier. Zarówno tych związanych z dyskryminacją społeczną, jak i tych określających medium komiksu mianem nieodpowiedniego do opowiedzenia wielowiekowej historii, na niespełna sześćdziesięciu stronach.

Drom – Droga. Historia Romów w Europie
Scenariusz: Mateusz Wiśniewski
Rysunek: Marek Rudowski
Wydawnictwo: Fundacja Integracji Społecznej PROM, 2011