POCZTÓWKA Z SERBII

Dzieło Aleksandara Zografa to jeden z najbardziej poruszających komiksów ostatnich miesięcy. Obrazkowy raport artysty z kraju ogarniętego krwawą (i absurdalną) wojną czyta się jak żywy dokument o niepowtarzalnej wartości historycznej, dający również wyszukaną diagnozę współczesności. Wyjątkowość dzieła opiera się na niezwykłości autora, który w unikalnych czarno-białych kadrach potrafi pokazać przerażającą śmierć obok dziwacznego snu – potęgując atmosferę przejęcia i trwogi.

Pozdrowienia z Serbii. Dziennik komiksowy z czasów konfliktu w Serbii to antologia publikowanych w różnych czasopismach „sprawozdań” komiksowych Aleksandara Zografa z działań wojennych na Bałkanach. Jeden dzień w Serbii, Życie pod sankcjami czy najważniejsze – Regards from Serbia urzekają klimatem, świeżością ujęcia, żartem, ale przede wszystkim przejmującym bólem wrażliwego człowieka, który próbuje odnaleźć się w zrujnowanym kraju i odbudować spokój po niepokojach czasu wojny.

Zograf zderzając dokumentalizm z surrealizmem wskrzesza ducha grozy w wydaniu Poego i absurd w wersji Kafki. Jest gdzieś między niesymetrycznymi kadrami Pozdrowień… everyman, który próbuje przetrwać niezrozumiałe dla niego „procesy”, jest gdzieś (lub chciałbym żeby była) smutna nostalgia za Annabel Lee – personifikacją błogiego stanu normalności.

Jest wreszcie na każdej z kart obecny sam autor. Humanista do głębi przeżarty atmosferą strachu oraz niepokoju. Myśliciel z potrzebą wyrażenia bezsensu wojny. Artysta świadomy ograniczeń medium w wyrażeniu niewyrażalnego. Filozof rozważający różne drogi życia. Wszecie Aleksandar – który wiedzie zwyczajne życie (podróżuje lub… łamie rękę) oraz ponad wszystko przedkłada stan sennego odurzenia.

Senne demony przenikają rzeczywistość wzbogacając chłodny raport o ludzkie spojrzenie. Nie wiadomo czy surrealistyczne wątki są dla bohatera ucieczką, substytutem czy koniecznym dopełnieniem smutnego świata. Nie wiemy też, czy faktycznie napawają chęcią życia (jak głosi Epilog) czy zrodziły się ze zwyczajnej, artystycznej fascynacji specyficznym stanem ludzkiego organizmu.

Wszystkie dopełnienia nie przesłaniają właściwej treści pamiętników z czasów wojny. Obok fantasmagorycznych kadrów mamy również unikalne „dokumenty”, które lepiej niż fotografie pozwalają dotknąć tragedii lat dziewięćdziesiątych, tragedii znanej również w Polsce (oczywiście z odmiennej perspektywy). Kadry ukazujące siłę propagandy, uliczne rozruchy, przykrą codzienność, biedę i ofiary to najbardziej przejmujące sceny Pozdrowień… Wszystko jest ukazane, w charakterystyczny dla Zografa, unikalny i przewrotny sposób, jak chociażby obraz ośmiuset dzieci (na jednym kadrze) zabitych w natowskich nalotach czy „radosne”, „eleganckie” i „przyjazne” bomby.

Treści nie krępuje stale powielany schemat. Zograf traktuje każdą z kart indywidualnie, każdej nadając ciekawy koncept, aranżując w niekonwencjonalny sposób, stale ukazując siebie na tle jakichś zdarzeń: siebie-autora i siebie-świadka. Mimo, że nie wyjawia tego wprost – bohater (czy też sam autor) doskonale wpisuje się w nonsensowną rzeczywistość. Jak bowiem inaczej określić bezgraniczną miłość do swojego zniszczonego i niszczącego obywateli kraju jeśli nie absurdem? Patriotyzmem?

Bartłomiej Oleszek

Pozdrowienia z Serbii. Dziennik komiksowy z czasów konfliktu w Serbii
Autor: Aleksandar Zograf
Tłumaczenie: Monika Świerkosz
Liczba stron: 184
Format: 170x230 mm
Oprawa: miękka
Papier: offset
Druk: czarno-biały
Wydawnictwo: Fundacja Tranzyt / Centrala
Data wydania: czerwiec 2011